Με τον πρόσφατο Νόμο 5020/15.2.2023, ψηφίστηκε ο νέος Κώδικας Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου (ΚΙΝΔ), αναμορφώνοντας εντελώς τον παλαιό (και ακόμα ισχύοντα μέχρι 30.4.2023) Ν.3816/1958. Ο νέος ΚΙΝΔ ήρθε μετά από 65 χρόνια να αντικαταστήσει τον παλιό, ο οποίος όλα αυτά τα χρόνια εμφάνισε έντονα σημάδια γήρανσης και αποτελούσε πλέον ένα παρωχημένο νομοθέτημα, αφού πάνω από τις μισές του διατάξεις είχαν πλήρως καταργηθεί ή πέσει σε αχρησία. Πράγματι, όλα αυτά τα 65 χρόνια από το 1958 και μετά, κυρώθηκε από τη χώρα μας ένας μεγάλος αριθμός διεθνών ναυτιλιακών συμβάσεων, οι οποίες εισήγαγαν ομοιόμορφους διεθνείς κανόνες ουσιαστικού δικαίου. Παράλληλα, όλα αυτά τα χρόνια η νομολογία των Ελληνικών δικαστηρίων και κυρίως των Ναυτικών Τμημάτων φάνηκε ότι δεν εξασφάλιζε πλέον την ασφάλεια δικαίου που απαιτούν οι διεθνείς ναυτιλιακές συναλλαγές, ενώ σημαντική ήταν και η επίδραση του ενωσιακού δικαίου σε πολλούς επιμέρους τομείς του ναυτικού δικαίου. Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθούν οι τεχνολογικές εξελίξεις του πλοίου και της ναυπηγικής βιομηχανίας, όπως επίσης και η ανάπτυξη σύνθετων μορφών μεταφοράς εμπορευμάτων, κυρίως με πλοία μεταφοράς containers, και επομένως η ανάπτυξη της μεικτής και συνδυασμένης μεταφοράς «από πόρτα σε πόρτα» από την οποία είχαν προκληθεί διάφορα νομικά προβλήματα, κυρίως ως προς τις υποχρεώσεις και την ευθύνη των συμβαλλομένων μερών, δηλαδή του μεταφορέα πλοιοκτήτη, του παραλήπτη των φορτίων και των ενδιαμέσων προσώπων που συμμετέχουν στη διαδικασία της διεθνούς μεταφοράς.
Όλα τα παραπάνω προβλήματα που είχαν ανακύψει στη διεθνή ναυτιλιακή σκηνή εδώ και 65 χρόνια, ήλθε η Ελληνική πολιτεία με την πρωτοβουλία του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής να συστήσει πολυπληθή Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή νομομαθών (Καθηγητές Πανεπιστημίων, Δικαστές, Δικηγόρους και στελέχη του ΥΕΝ) υπό την άξια προεδρία της Καθηγήτριας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κας Λίας Αθανασίου, η οποία μετά από συνεχή, εμπεριστατωμένη και σε βάθος μελέτη των διατάξεων που ισχύουν αλλά και των διεθνών νομικών και πραγματικών ναυτιλιακών ζητημάτων, μετά από 2 χρόνια διαβουλεύσεων, συνέταξε σχέδιο του νέου ΚΙΝΔ, ο οποίος και ψηφίστηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο στις 15.2.2023. Ο νέος ΚΙΝΔ αποτελεί ένα εξελικτικό και ρηξικέλευθο νομοθέτημα που προσπάθησε με ομολογουμένη επιτυχία να δώσει απαντήσεις σε όλα τα παραπάνω χρόνια τελματωμένα νερά για να εισαγάγει σημαντικές ουσιαστικές διατάξεις προς όφελος του συνόλου της Ελληνικής ναυτιλίας. Έτσι, σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση του νέου ΚΙΝΔ, διευρύνεται η εννοιολογική οριοθέτηση του πλοίου ώστε η νομική έννοια αυτού να προσεγγίσει την τεχνική, ενώ ταυτόχρονα οριοθετείται η μεγάλη ομάδα των στατικών ναυπηγημάτων που εμφανίζουν μεγάλο οικονομικό και εθνικό ενδιαφέρον (π.χ. πλωτές αποθήκες πετρελαίου, γερανοί, πλατφόρμες κλπ.), ενώ αποσαφηνίζονται και οι κανόνες που εφαρμόζονται σε αυτά.
Ακόμη, καθιερώνεται το νομικό πλαίσιο της ηλεκτρονικής λειτουργίας του νηολογίου και της τήρησης εγγράφων και πιστοποιητικών, ρυθμίζεται ενιαία πλέον η απλή με την προτιμώμενη ναυτική υποθήκη, αποσαφηνίζεται το καθεστώς ευθύνης του πλοιοκτήτη και του εφοπλιστή σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις και, κάτι πολύ σημαντικό, προβλέπεται ρητά πλέον η έννοια της διαχείρισης (ship management) πλοίων που μέχρι τώρα μόνο νομολογιακά αντιμετωπιζόταν. Σε αυτά να προσθέσουμε ότι εκσυγχρονίστηκε πλήρως το καθεστώς της ναύλωσης και της θαλάσσιας μεταφοράς πραγμάτων σύμφωνα με τη διεθνή ναυτιλιακή πρακτική και ενοποιήθηκε η θαλάσσια μεταφορά πραγμάτων με βάση τους διεθνώς αναγκαστικούς Κανόνες Χάγης – Βίσμπυ που κυρώθηκαν από τη χώρα μας με το Ν.2107/1992, ενώ αναγνωρίζονται και άλλα έγγραφα μεταφοράς εκτός από τη φορτωτική σε φυσική και ηλεκτρονική μορφή.
Επίσης, αναμορφώθηκε και το εν γένει καθεστώς της θαλάσσιας μεταφοράς επιβατών και πάλι με βάση τις διεθνείς συμβάσεις, όπως τη διεθνή Σύμβαση των Αθηνών του 2002 που κυρώθηκε με τον Ν.4195/2013, τον Κανονισμό 392/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, τον Κανονισμό 1177/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τα δικαιώματα των επιβατών στις θαλάσσιες και εσωτερικές πλωτές μεταφορές, καθώς και τον Κώδικα Θαλασσίων Μεταφορών & Δικαιωμάτων Επιβατών (Ν.4948/2022) ως προς τη μεταφορά επιβάτη με δρομολογημένα πλοία στις θαλάσσιες ενδομεταφορές, καθώς και το Π.Δ. 7/2018 περί εναρμόνισης της νομοθεσίας με την Οδηγία (Ε.Ε.) 2015/2302 σχετικά με τα οργανωμένα ταξίδια και τους συνδεδεμένους ταξιδιωτικούς διακανονισμούς.
Ακόμη, το καθεστώς της ναυτεργασίας εναρμονίζεται πλέον με τη διεθνή Σύμβαση Ναυτικής Εργασίας που κυρώθηκε με το Ν.4078/2012 ενισχύοντας την προστασία των ναυτικών, ενώ στο πεδίο της θαλάσσιας αποστολής οι σχετικοί κίνδυνοι ρυθμίζονται πλέον με ενιαίο τρόπο (θαλάσσια αρωγή, σύγκρουση, κοινή αβαρία) σύμφωνα με τους διεθνείς και ομοιόμορφους κανόνες ενώ ουσιώδεις αλλαγές επέρχονται στο σύστημα του συνολικού περιορισμού της ευθύνης για ναυτικές απαιτήσεις και ιδιαίτερα από τη διεθνή Σύμβαση του Λονδίνου και του Πρωτοκόλλου της (LLMC) των ετών 1976/1996 που κυρώθηκαν από τη χώρα μας με τους Ν.1923/1991 και Ν.3743/2009 αντίστοιχα με σκοπό τη διαφάνεια και ασφάλεια δικαίου και την ταχύτητα στην εκκαθάριση των απαιτήσεων. Επιπλέον, το καθεστώς της θαλάσσιας ασφάλισης εναρμονίζεται με τη διεθνή (κυρίως Αγγλοσαξωνική) συναλλακτική πρακτική, ενώ οι διατάξεις σχετικά με την αναγκαστική κατάσχεση των πλοίων εναρμονίζονται με αυτές του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Τέλος, δε, ενοποιείται το σύστημα των παραγραφών που εξακολουθούν να είναι βραχυπρόθεσμες, όπως είναι και στις διεθνείς ναυτιλιακές συναλλαγές.
Απ’ όλα τα παραπάνω γίνεται άμεσα αντιληπτό ότι ο νέος ΚΙΝΔ θα αποτελέσει ένα ενιαίο, ευσύνοπτο, νεωτεριστικό και καινοτόμο εργαλείο που ασφαλώς θα οδηγήσει στην ασφάλεια του ναυτικού δικαίου και κατά συνέπεια στην ανάπτυξη της μεγάλης Ελληνικής ναυτιλίας.
