Η επισκόπηση της UNCTAD για τις θαλάσσιες μεταφορές του 2023 καλεί για μια “δίκαιη και ισότιμη μετάβαση” σε μια ναυτιλιακή βιομηχανία απαλλαγμένη από τις ανθρακούχες εκπομπές. Ο τομέας, του οποίου οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έχουν αυξηθεί κατά 20% την τελευταία δεκαετία, διαθέτει έναν γερασμένο στόλο που λειτουργεί σχεδόν αποκλειστικά με ορυκτά καύσιμα.
Η πλήρης απαλλαγή από τον άνθρακα έως το 2050 θα απαιτήσει μαζικές επενδύσεις και θα μπορούσε να οδηγήσει σε υψηλότερο κόστος ναυτιλιακής εφοδιαστικής, εγείροντας ανησυχίες για τα ευάλωτα κράτη που εξαρτώνται από τη ναυτιλία, όπως τα μικρά νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη.
Η έκθεση τονίζει την ανάγκη εξισορρόπησης των περιβαλλοντικών στόχων με τις οικονομικές ανάγκες, αλλά υπογραμμίζει ότι το κόστος της αδράνειας είναι πολύ μεγαλύτερο από τις απαιτούμενες επενδύσεις. Πέρα από τα καθαρότερα καύσιμα, ο κλάδος πρέπει να κινηθεί ταχύτερα προς ψηφιακές λύσεις όπως η τεχνητή νοημοσύνη και το blockchain για τη βελτίωση της αποδοτικότητας καθώς και της βιωσιμότητας.
Στην ανάλυσή της για τις παγκόσμιες θαλάσσιες τάσεις, η έκθεση υπογραμμίζει την ανθεκτικότητα της ναυτιλίας παρά τις μεγάλες προκλήσεις που απορρέουν από παγκόσμιες κρίσεις, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία. Το θαλάσσιο εμπόριο αναμένεται να αυξηθεί κατά 2,4% το 2023 και περισσότερο από 2% μεταξύ 2024 και 2028.
Ο ναυτιλιακός τομέας βρίσκεται σε μια κομβική στιγμή, αντιμετωπίζοντας την τρομακτική πρόκληση της απαλλαγής από τον άνθρακα, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζει οικονομικούς και γεωπολιτικούς αντίθετους ανέμους.
Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου του κλάδου, οι οποίες αντιστοιχούν στο 3% του παγκόσμιου συνόλου, έχουν αυξηθεί κατά 20% την τελευταία δεκαετία. Χωρίς δράση, οι εκπομπές θα μπορούσαν να φθάσουν το 130% των επιπέδων του 2008 μέχρι το 2050.
Τα πράγματα περιπλέκονται από τη γήρανση του παγκόσμιου στόλου. Στις αρχές του 2023, ο μέσος όρος ηλικίας των πλοίων ήταν 22,2 έτη. Με πάνω από τα μισά πλοία να έχουν ηλικία άνω των 15 ετών, πολλά πλοία είναι είτε πολύ παλιά για να μετασκευαστούν είτε πολύ νέα για να διαλυθούν.
Ο επείγων χαρακτήρας της απεξάρτησης από τον άνθρακα είναι προφανής, ωστόσο ο τομέας αντιμετωπίζει επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων εν μέσω αβεβαιότητας σχετικά με τις βέλτιστες μεθόδους μετάβασης.
Τα εναλλακτικά καύσιμα υπόσχονται πολλά, αλλά η υιοθέτησή τους παραμένει σε πρώιμο στάδιο, με το 98,8% του στόλου να εξακολουθεί να ταξιδεύει με ορυκτά καύσιμα. Το θετικό είναι ότι το 21% των πλοίων που έχουν παραγγελθεί θα λειτουργούν με καθαρότερες εναλλακτικές λύσεις, όπως το υγροποιημένο φυσικό αέριο, η μεθανόλη και οι υβριδικές τεχνολογίες.
Ένα άλλο επίπεδο πολυπλοκότητας είναι το ζήτημα του ποιος είναι υπεύθυνος για τη μετάβαση. Τα μεγάλα κράτη σημαίας Λιβερία, Παναμάς και Νήσοι Μάρσαλ, τα οποία ευθύνονται για το ένα τρίτο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα της ναυτιλίας, θα είναι υπεύθυνα για την επιβολή των νέων προτύπων πράσινης ναυτιλίας. Αλλά το βάρος για επενδύσεις σε εναλλακτικά καύσιμα, εγκαταστάσεις δεξαμενισμού και πιο πράσινα πλοία πέφτει σε μεγάλο βαθμό στους πλοιοκτήτες, τα λιμάνια και τη βιομηχανία παραγωγής ενέργειας.
Η πλοήγηση σε αυτό το πολύπλοκο κουβάρι οικονομικών, ρυθμιστικών και περιβαλλοντικών προτεραιοτήτων είναι η επόμενη μεγάλη δοκιμασία του κλάδου. Οι αποφάσεις σχετικά με τα μέτρα απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές λαμβάνονται από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (ΙΜΟ) και τα μέλη του.
Η UNCTAD καλεί τον κλάδο να αξιολογεί διαρκώς τη βιωσιμότητα των πράσινων τεχνολογιών της ναυτιλίας με χαμηλές εκπομπές άνθρακα και να προσδιορίζει τις βέλτιστες οδούς ενεργειακής μετάβασης. Τα ρυθμιστικά όργανα να διαμορφώσουν ένα παγκόσμιο πλαίσιο απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα που θα διασφαλίζει την ισότητα για όλα τα πλοία, ώστε να διασφαλίζονται ισότιμοι όροι ανταγωνισμού και να αποφεύγεται ο κατακερματισμός του κλάδου. Οι ηγέτες της ναυτιλιακής βιομηχανίας να συνεργαστούν σε όλους τους τομείς για να αυξήσουν τη ζήτηση για καύσιμα και τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα, ενθαρρύνοντας τις επενδύσεις. Τέλος οι επενδυτές και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να ενισχύσουν σημαντικά τα κεφάλαια για την έρευνα και την ανάπτυξη τεχνολογιών και υποδομών ναυτιλίας με καθαρά καύσιμα.
